De Fotograaf en de Denker

We kennen allemaal het beeld van Auguste Rodin, “De Denker”. Zelden heeft een kunstenaar zo precies de fysische uitwerking van het denken uitgedrukt. Bij Rodin zie je iemand diep in gedachten verzonken.

Minder bekend is de foto van de Amerikaanse fotograaf Duane Michals die in mijn ogen even sterk is.

Duane Michals is op zijn 89ste nog steeds actief als kunstenaar en maakt foto’s die op een spitsvondige manier aan het medium van de fotografie een poëtische dimensie geeft die je niet vaak ziet.

Zijn foto’s zijn eenvoudig, ontroerend, grappig, surrealistisch, met een vreemde kwinkslag en bijna allemaal in scène gezet. Hij heeft wellicht het mooiste portret van onze surrealistische schilder René Magritte op foto vastgelegd. Hij is ook bekend om zijn fotoreeksen die telkens een (sprookjesachtige) anekdote vertellen.

In deze foto zien we hem een boek vasthouden met de woorden “I think about thinking”, verwijzend naar het befaamde “cogito ergo sum” (Ik denk dus ik ben) van René Descartes die de Westerse filosofie al drie eeuwen in de ban houdt.

Maar wat is er interessant aan die foto ?

Wat mij vooral opvalt is het feit dat we Duane Michals in de rug zien. Denken heeft veel met rug en schouders te maken! Zoals trouwens reeds te zien was bij de sculptuur van Rodin. Al naar gelang de denkactiviteit is de rug recht of gebogen. Voor wie zazen beoefent, is dat heel duidelijk voelbaar!

Die rug met de rechterarm nemen veel plaats in beslag (de hele onderkant van de foto) en zijn heel donker gehouden door de zwarte trui die Michals draagt. Het lichaam is massief aanwezig. Het contrast met de witte achtergrond met het ronde raam kan niet groter zijn. Een raam die aan het geheel een openheid geeft, een frisse doorkijk naar een stuk natuur.

Een interessant detail: Michals houdt het boek rechtop voor zich. Het is niet de kenmerkende houding van een lezer. Hij beklemtoont hiermee nog eens de verticaliteit van de hele houding. T.o.v. zijn boek staat Michals als tegenover de muur van het mysterie van het denken.

We kijken dus mee over zijn schouder naar die paar spitsvondige woorden op een pagina. Een pagina die hij nog eens ondertekent met zijn naam alsof het gaat om een hoogst persoonlijk aangelegenheid. Ronduit komisch! Duane Michals kan goed met zichzelf lachen.

De hele foto ademt lichtheid, ironie en speelsheid. Het is een symbool voor een abstract idee dat op een kinderlijke manier wordt geënsceneerd: denken kan niet in een beeld worden gevat.

Of misschien toch ?