De Umpan: het metaal dat de maaltijd aankondigt

In zentempels en zen dojo’s wordt het dagelijks leven geritmeerd door klanken. De stilte van de meditatie wordt afgewisseld met klanken: de mokugyo die het chanten van de soetra’s begeleidt, de han – het hout – de zazen aankondigt en de umpan, de metalen gong die het moment van de maaltijd aankondigt.

Een umpan 雲版 (Chinees yunban), letterlijk ‘wolkenplaat’, is een platte gong, vaak gemaakt van koper of brons, die buiten de refter hangt. De umpan meldt het moment waarop de sangha – de gemeenschap van beoefenaars – samenkomt om de maaltijd te nemen.

Het slaan van de umpan is een kunst op zich. Het gaat er niet alleen om geluid te maken, maar om een heldere, volle trilling op te wekken waarvan de klanken goed hoorbaar zijn.

Traditioneel wordt de umpan aangeslagen volgens een nauwkeurig ritme: een reeks slagen met tussenpozen, dan een versneld crescendo dat het geleidelijk uitdooft. Dit ritme, is niet alleen een praktisch signaal, het is ook een herinnering aan volledige aanwezigheid: luisteren naar het geluid van de umpan is al met aandacht en dankbaarheid de maaltijd binnengaan.

In de wereld van Zen is eten een beoefening. Het gaat niet alleen om het voeden van het lichaam, maar ook om het cultiveren van harmonie en dankbaarheid tegenover alles wat deze maaltijd mogelijk maakt. De umpan is daarom veel meer dan een eenvoudig instrument, het is een brug tussen stilte en alle activiteiten van het dagelijks leven.